สินค้าแต่ละประเภทต่างมีวิธีการจัดการขนส่งแตกต่างกันไปตามปัจจัยต่าง ๆ เช่น บรรจุภัณฑ์ ความคงทน วันหมดอายุ อุณหภูมิที่เหมาะสม เป็นต้น ยิ่งสินค้าที่ไม่ต้องการการดูแลมากนัก เช่น เสื้อผ้า เครื่องแต่งกาย ของเล่น และผลิตภัณฑ์ตกแต่งบ้าน สามารถเลือกใช้วิธีการขนส่งได้หลากหลาย โดยไม่ต้องกังวลเกี่ยวกับการขนถ่ายสินค้า เมื่อเปรียบเทียบความยุ่งยากในการขนส่งสินค้าแล้ว กลุ่มสินค้าเสื้อผ้าเครื่องแต่งกายจะอยู่ที่ปลายด้านซ้ายสุด ส่วนสินค้าอันตรายก็อยู่ปลายด้านขวาสุดนั่นเอง เมื่อต้องการขนส่งสินค้าอันตราย ก่อนอื่นต้องเริ่มจากทำความรู้จักสินค้าอันตรายที่จะจัดส่ง ก่อนจะลงรายละเอียดทริคทั้ง 5 ข้อที่จะช่วยให้การขนส่งเป็นไปอย่างปลอดภัย
ประเภทของสินค้าอันตรายถูกแบ่งออกเป็น 9 ประเภท ตามลักษณะของความอันตราย เช่น ไวไฟ เป็นพิษ กัดกร่อน กัมมันตรังสี และระเบิด เป็นต้น หากสินค้าอันตรายไม่ได้รับการดูแลอย่างถูกวิธี อาจเกิดความเสียหายต่อร่างกาย ทรัพย์สิน และชุมชนสิ่งแวดล้อมอย่างร้ายแรง
สินค้าอันตรายมีสถานะทั้งของแข็ง ของเหลว หรือก๊าซ ซึ่งมีอุณหภูมิทั้งร้อน หรือเย็น และอาจส่งกลิ่นฉุน หรือบางชนิดอาจไม่มีสี ไม่มีกลิ่น ส่วนความอันตรายมีตั้งแต่เล็กน้อยอย่างเวียนหัว แสบจมูก จนถึงรุนแรงขั้นเสียชีวิต
5 เคล็ดลับนี้จะแนะนำเกี่ยวกับการขนส่งสินค้าอันตรายอย่างปลอดภัย
1. รู้จักสินค้าอันตรายของคุณ
สินค้าที่ดูเหมือนไม่มีพิษมีภัยอย่างลูกปิงปอง ยาทาเล็บ สี และน้ำหอม ในการขนส่งอาจถูกประเมินว่าเป็นสินค้าอันตราย เพราะสินค้าเหล่านี้อาจจะมีส่วนประกอบจากสารอันตราย ซึ่งสินค้าแต่ละประเภทหากนำมาจัดเก็บใกล้กันอาจทำปฏิกิริยาต่อกันทำให้เกิดอันตรายได้ ดังนั้น การที่เรารู้จักสินค้าของเราว่าอาจก่อความอันตรายอะไรได้บ้าง เราจะสามารถจัดการกับมันได้เช่น ใส่ในบรรจุภัณฑ์ที่ป้องกันการเกิดปฏิกิริยากับสารอื่น หรือจัดเก็บให้ห่างจากสินค้าหรือสารที่อาจทำปฏิกิริยากัน เป็นต้น
มีเอกสารหลายฉบับที่เกี่ยวข้องกับการขนส่งสินค้าอันตราย แต่เอกสารที่ให้ข้อมูลสินค้าโดยละเอียด คือ เอกสารข้อมูลความปลอดภัยสารเคมี (Material Safety Data Sheet : MSDS) ซึ่งระบุข้อมูลสารประกอบ คุณสมบัติทางเคมีและกายภาพ ความเสถียรและความไวต่อการเกิดปฏิกิริยา ข้อมูลด้านความเป็นพิษต่อระบบนิเวศน์ ลักษณะความเป็นอันตราย การเก็บรักษา การขนส่ง บรรจุภัณฑ์ อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล (PPE) การปฐมพยาบาล การผจญเพลิง มาตรการเมื่อสารหกรั่วไหล การกำจัดและการจัดการอื่น ๆ เพื่อป้องกันการเกิดอุบัติเหตุ หรือบรรเทาความเสียหายให้น้อยที่สุด
2. ปฏิบัติตามข้อบังคับการขนส่งสินค้าอันตราย
การขนส่งสินค้าอันตรายจำเป็นต้องควบคุมอย่างเข้มงวดในทุกขั้นตอน ไม่ว่าจะเป็นรูปแบบการขนส่งใดๆ เนื่องจากในแต่ละกระบวนการล้วนมีความเกี่ยวข้องกับมนุษย์และทรัพย์สินทั้งสิ้น
นอกจากความยุ่งยากในการปฏิบัติตามข้อบังคับแล้ว กฏระเบียบเหล่านี้ ยังมีความหลากหลาย และแตกต่างไปตามแต่ละรูปแบบการขนส่ง ข้อจำกัดของแต่ละประเทศ หรือแม้แต่การขนส่งระหว่างรัฐภายในประเทศเดียวกันเองก็ตาม ดังนั้น บทความนี้จะพูดถึงข้อบังคับสากลของรูปแบบการขนส่งสินค้าอันตรายทางทะเล และทางอากาศ เพื่อให้เห็นภาพคร่าวๆ ดังนี้
- การขนส่งสินค้าอันตรายทางทะเล
International Maritime Dangerous Goods Code : IMDG คือ กฏระเบียบระดับสากลสำหรับการขนส่งสินค้าอันตรายทางทะเล โดยข้อบังคับกำหนดขึ้นเพื่อปกป้องความปลอดภัยของลูกเรือ ป้องกันการเกิดมลพิษจากการรั่วไหลหรือปนเปื้อนสินค้าอันตรายลงสู่ทะเล พร้อมทั้งสร้างความมั่นใจในการขนส่งทางทะเลอย่างปลอดภัย
สินค้าอันตรายแต่ละประเภทจะมีการกำหนดรหัสเฉพาะ โดยรหัสจะบ่งบอกถึง ความหมายของคำศัพท์ทางเทคนิค บรรจุภัณฑ์ที่เหมาะสม การติดฉลาก ป้ายสัญลักษณ์หรือเครื่องหมาย วิธีการจัดเก็บ การดูแลรักษา รวมถึงวิธีการตอบโต้เมื่อเกิดภาวะฉุกเฉิน
- การขนส่งสินค้าอันตรายทางอากาศ
International Air Transport Association (IATA) คือ สมาคมการขนส่งทางอากาศระหว่างประเทศ มีบทบาทสำคัญในการกำหนดมาตรฐาน กฏระเบียบต่างๆ สำหรับการบริการและการปฏิบัติงานเพื่ออำนวยความสะดวกผู้โดยสาร รวมถึงผู้ปฏิบัติงานเพื่อให้การโดยสาร หรือการขนส่งเป็นไปอย่างเรียบร้อยปลอดภัย
กฏข้อบังคับโดย IATA ถูกใช้งานมาแล้วกว่า 60 ปี มีการปรับปรุงข้อมูลให้ทันสมัย และเป็นมิตรต่อผู้ใช้งาน ได้รับการยอมรับจากสายการบินทั่วโลก ปัจจุบันมีสมาชิกกว่า 100 สายการบิน
3. ปฏิบัติตามขั้นตอนการบรรจุหีบห่อสินค้าอย่างเคร่งครัด
การจัดเรียงสินค้าอันตรายก็ถือเป็นเรื่องสำคัญ เช่น การขนส่งสินค้าทั่วไปและสินค้าอันตรายร่วมกันโดยตู้คอนเทนเนอร์ อาจมีการจัดวางสินค้าอันตรายให้อยู่ด้านนอกใกล้กับประตูคอนเทนเนอร์ เพิ่มความสะดวกรวดเร็วต่อการเข้าถึง สามารถแยกสินค้าอันตรายเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉินได้ทันท่วงที สามารถลดความรุนแรงความเสียหายที่เกิดขึ้น
การจัดการสินค้าอันตรายนั้นยุ่งยาก และตามมาด้วยต้นทุนที่สูงขึ้น ผู้ขนส่งจำนวนไม่น้อยจึงมักเพิกเฉยต่อการปฏิบัติตามข้อบังคับ ทำให้เมื่อเกิดเหตุฉุกเฉินมักจะตามมาด้วยความเสียหายทั้งต่อสินค้า หรือแม้แต่มีผู้เสียชีวิต
4. ตรวจสอบให้มั่นใจว่าบรรจุภัณฑ์เหมาะสมสำหรับสินค้าอันตรายที่คุณกำลังบรรจุ
วัสดุที่ใช้ในการบรรจุหีบห่อสินค้าอันตรายต้องผ่านการคัดเลือกและออกแบบมาให้เหมาะสมกับสินค้า เนื่องจากวัสดุของบรรจุภัณฑ์ต้องไม่ทำปฏิกิริยากับสินค้าอันตราย รวมถึงต้องช่วยป้องกันให้สินค้าคงสภาพเดิม ไม่รั่วไหลหรือเสียหาย ป้องกันการรั่วซึมหรือควบคุมอุณหภูมิ เนื่องจากสินค้าอันตรายบางอย่างอาจได้รับผลกระทบจากความชื้น การควบแน่น หรือความร้อน อีกทั้งบรรจุภัณฑ์ต้องถูกออกแบบมาให้อำนวยความสะดวกต่อการเคลื่อนย้ายอย่างปลอดภัย
ในกรณีที่มีการนำบรรจุภัณฑ์กลับมาใช้ซ้ำ ต้องตรวจสอบให้มั่นใจว่ามีการนำฉลาก หรือป้ายสัญลักษณ์จากการจัดส่งครั้งก่อนออกไป เพราะอาจสร้างความเข้าใจผิดให้แก่ผู้ปฏิบัติงาน ทำให้ดูแลสินค้าอัตรายไม่ถูกต้องตามความเหมาะสม
ถึงแม้การติดฉลากแต่ละประเทศจะมีข้อกำหนดแตกต่างกันไป แต่อย่างน้อยต้องระบุหมายเลข IMDG หรือ UN ให้ชัดเจน เนื่องจากบ่งบอกถึงประเภทความเสี่ยง ระดับความอันตราย รวมถึงควรระบุเบอร์โทรฉุกเฉินพร้อมรหัสประเทศที่สามารถติดต่อได้ตลอด 24 ชั่วโมงของผู้ส่งสินค้า เพื่อให้สามารถติดต่อยืนยันแนวทางการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินเมื่อเกิดเหตุได้
5. ฝึกอบรมบุคลากรที่เกี่ยวข้องให้มีความรู้ความเข้าใจต่อสินค้าอันตรายและตระหนักถึงความปลอดภัย
ต่อให้กฏระเบียบ ข้อบังคับ คู่มือการปฏิบัติงานถูกคิดค้นและเขียนอย่างรัดกุมแค่ไหนก็ตาม ความปลอดภัยจะเกิดขึ้นไม่ได้เลยถ้าผู้เกี่ยวข้องไม่ตระหนักถึงความสำคัญ และนำมาปฏิบัติจริง ทุกคนในห่วงโซ่ตั้งแต่ ผู้จัดทำเอกสารประกอบการขนส่ง ผู้ขนถ่ายสินค้า พนักงานขนส่ง ผู้ตรวจสอบ ต้องได้รับการฝึกอบรมอย่างเหมาะสมตามบทบาทของตนเอง รวมถึงเข้าใจการทำงานภาพรวมตลอดทั้งห่วงโซ่ โดยพนักงานแต่ละคนควรทราบถึงกฏระเบียบที่เกี่ยวข้องในการขนส่ง กฏระเบียบที่ท่าเรือปลายทาง รวมถึงเอกสารที่เกี่ยวข้องทั้งหมด
บทสรุป
จะเห็นได้ว่าการขนส่งสินค้าอันตรายต้องอาศัยความเชี่ยวชาญเป็นอย่างมาก และมีแง่มุมต่าง ๆ ที่ต้องพิจารณาและเตรียมความพร้อมอย่างรอบคอบ แต่ละหน่วยงานที่เกี่ยวข้องต่างต้องตระหนักถึงความปลอดภัย และปฏิบัติตามข้อบังคับอย่างเคร่งขัด ตั้งแต่การจัดเตรียมเอกสาร การติดฉลาก ป้ายสัญลักษณ์ รวมถึงการปฏิบัติตามกฏหมายจราจรอย่างเข้มงวด
การขนส่งสินค้าอันตรายไม่ใช่ผู้ขนส่งรายใดก็ได้ ต้องเป็นผู้ขนส่งที่มีความตระหนักถึงความปลอดภัยฝังลึกในวัฒนธรรมองค์กร ต้องมีทรัพยากรที่พร้อมต่อการวางแผน และเตรียมความพร้อมระดับสูง ดังนั้นจึงเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ผู้ส่งสินค้ามักเลือกใช้บริการผู้ให้บริการโลจิสติกส์ภายนอก (Outsource) ที่มีความเชี่ยวชาญ และมีประสบการณ์ เพื่อให้การจัดส่งสินค้าเป็นไปอย่างปลอดภัย